Spadkobiercom, którzy nie otrzymali spadku lub darowizny od spadkodawcy, przysługuje roszczenie o zachowek. Czasami po zmarłym nie pozostaje już żaden majątek, ponieważ właśnie za życia uczynił darowizny na rzecz wybranych przez siebie osób. W takiej sytuacji po jego śmierci pozostali spadkobiercy mogą starać się o zachowek od darowizny, a ściślej – od osoby, która otrzymała daną darowiznę. Warto dowiedzieć się, czy przedawnia się prawo do zachowku od darowizny, a jeśli tak – w jakim terminie.
Zachowek od darowizny
Przepisy o zachowku znajdziemy w art. 991 i następnych ustawy Kodeks cywilny. Prawo do zachowku ustanawia art. 991 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:
„§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia”.
Jak widać, do zachowku możemy zastosować dwie zasady:
roszczenie z tytułu zachowku jest zawsze roszczeniem o zapłatę określonej sumy pieniężnej (1/2 udziału spadkowego lub ewentualnie 2/3 – gdy uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo małoletni – przysługującego spadkobiercy ustawowemu, który nie został powołany do dziedziczenia z mocy ustawy czy testamentu),
roszczenie z tytułu zachowku przysługuje, jeśli dany spadkobierca należy do kręgu spadkobierców ustawowych, a przy dziedziczeniu testamentowym nie został powołany do spadku i nie otrzymał od spadkodawcy darowizny lub/i zapisu w testamencie (czyli został pozbawiony udziału spadkowego).
Przedawnienie zachowku
Zgodnie z Kodeksem cywilnym o zachowek można wystąpić w określonym czasie, ponieważ istnieje przedawnienie zachowku. Roszczenie o zachowek ma charakter majątkowy, a zatem przedawnia się według ogólnych zasad przewidzianych w art. 117 i następnych Kodeksu cywilnego. Zgodnie natomiast z art. 1007: „roszczenie uprawnionego z tytułu zachowku przedawnia się z upływem 5 lat od dnia ogłoszenia testamentu” oraz „roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanej od spadkodawcy darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku”.
Od dnia wejścia w życie zmian do art. 1007 K.c., a zatem od roku 2011, roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu lub pięciu lat od dnia otwarcia spadku (czyli z reguły od śmierci spadkodawcy).
Oznacza to, że spadkobiercy ustawowi mają 5 lat na wystąpienie z roszczeniem o zachowek od darowizny. Po upływie lat pięciu roszczenie o zachowek przedawnia się.
Zachowek – ile lat po darowiźnie?
Należy jeszcze zwrócić uwagę, iż na mocy Kodeksu cywilnego jeśli darowizna została dokonana na rzecz osoby niebędącej spadkobiercą lub uprawnioną do zachowku w ciągu dziesięciu lat, licząc wstecz od chwili śmierci spadkodawcy, podlega doliczeniu do spadku. Jeśli darowizny na rzecz takiej osoby dokonano wcześniej, nie podlega zaliczeniu do spadku.
Darowizny dla osób uprawnionych do spadku lub zachowku są zaliczane do spadku bez względu na czas ich dokonania.
W obu przypadkach należy liczyć 5 lat na wystąpienie z roszczeniem o zachowek – licząc od śmierci spadkodawcy.
Bibliografia: